Centralny Port Komunikacyjny (CPK) to w ostatnich latach jeden z najbardziej gorących i kontrowersyjnych tematów infrastrukturalnych w Polsce, który przyciąga uwagę nie tylko mediów i ekspertów, ale przede wszystkim opinii publicznej. Projekt ten, od momentu ogłoszenia jego rozpoczęcia, stał się areną politycznych starć polaryzujących społeczeństwo na dwie zdecydowanie przeciwstawne frakcje: zwolenników i przeciwników realizacji tej inwestycji.
CPK projektem upolitycznionym?
Wnikliwa obserwacja zaangażowania poszczególnych rządów od 2003 roku ujawnia, że projekt lotniska centralnego ewoluował w przedsięwzięcie o znaczeniu narodowym, które zyskiwało wsparcie kolejnych ministrów. Każdy z nich bowiem na przestrzeni lat, niezależnie od przynależności partyjnej, wnosił swój wkład w prace analityczne związane z projektem. Finansowane z funduszy publicznych analizy, zespoły robocze oraz spotkania ekspertów miały miejsce niezależnie od opcji politycznej rządzącej krajem. Żaden rząd w tym okresie nie zanegował potrzeby budowy nowego centralnego lotniska dla Polski.
Istotną kwestią zatem jest zakres planowanego obecnie audytu. Zamiar skupienia się przez obecne władze na analizie działań podejmowanych jedynie w ciągu ostatnich pięciu lat wydaje się niewystarczający, biorąc pod uwagę, że proces dotyczący tego przedsięwzięcia trwa już ponad dwadzieścia lat.
Koniec przepustowości Chopina
Niezależnie od politycznych opcji, problem z przepustowością Lotniska Chopina w Warszawie (Okęcie) jest realny i od dawna sygnalizowany, co potwierdzają analizy. Nie da się kwestionować faktu, iż zwiększający się ruch lotniczy doprowadzi w najbliższych latach do wyczerpania przepustowości terminali tego lotniska. Już dziś, w okresach największego natężenia ruchu, hale pasażerskie Chopina są zatłoczone, co wskazuje, że problemy z przepustowością i komfortem użytkowania istnieją.
Pomimo obietnic szybkiego zwiększenia przepustowości, Lotnisko Chopina w Warszawie (Okęcie) napotka znaczące ograniczenia swojej ekspansji. Budowa nowej drogi startowej, o ile w ogóle realna, nie rozwiąże problemu przepustowości terminali, liczby miejsc postojowych dla samolotów, czy ograniczeń sortowni bagażu. Na pewno nie rozwieje problemu hałasu i restrykcji środowiskowych - maksymalnie 600 operacji lotniczych na dobę nałożonych na Port lotniczy. Aby zminimalizować uciążliwość hałasu dla okolicznych mieszkańców, w marcu 2018 roku wprowadzono ograniczenia nocne, mające na celu poprawę jakości ich życia.
Zwiększanie przepustowości pasażerskiej będzie działaniem kosztownym zważywszy na warunki w jakich niezbędne jest jej pozyskanie. Wprowadzenie podziału administracyjnego ruchu zdaje się być zbyt ryzykowne. Pozostaje zatem inwestycja w Modlin i Radom, przy czym oba lotniska są nierentowne, co przy ewentualnym wprowadzeniu zachęt dalej utrzyma ten trend.
Komfort dojazdu, zdrowie mieszkańców czy komfort pasażera?
Debata dotycząca przyszłości infrastruktury lotniczej w Polsce, zwłaszcza w kontekście planów budowy Centralnego Portu Komunikacyjnego (CPK), nie powinna ograniczać się wyłącznie do kwestii zwiększenia przepustowości i korzyści biznesowych. Ważne jest, aby równie dokładnie rozważać potencjalne szanse i zagrożenia wynikające z realizacji takiej inwestycji. Ignorowanie wpływu jakie Lotnisko Chopina wywiera obecnie na życie i zdrowie mieszkańców Warszawy oraz okolic, szczególnie w świetle planów jego rozwoju, wydaje się podejściem ryzykownym.
Konieczność tworzenia hubu lotniczego, choć kluczowa dla strategicznego rozwoju polskiego lotnictwa i wzmacniania pozycji Polski na międzynarodowej mapie połączeń, nie może przysłaniać konieczności dbałości o dobrostan i zdrowie lokalnej społeczności. Odpowiedzialne planowanie i rozwój infrastruktury lotniczej muszą łączyć w sobie ambicje ekspansji z troską o środowisko naturalne i społeczne, zapewniając zrównoważony rozwój, który uwzględnia zarówno potrzeby gospodarcze, jak i zdrowotne oraz życiowe mieszkańców.
Hałas generowany przez działalność lotniczą jest postrzegany jako znacznie bardziej dokuczliwy w porównaniu do innych źródeł hałasu komunikacyjnego. Długotrwała ekspozycja na hałas emitowany przez samoloty może mieć poważne konsekwencje zdrowotne dla ludzi i zwierząt znajdujących się w jego zasięgu. Do negatywnych skutków zdrowotnych należy zaliczyć między innymi stres, który ma zdolność indukowania szerokiego spektrum zaburzeń funkcjonowania organizmu.
Hałas istotnie ważny
Sprawdziliśmy, jak CPK podszedł do problematyki wpływu operacji lotniczych nowego lotniska na dotkliwość hałasu terenów przyległych.
Spółka dokonała analiz i poinformowała, że obliczenia akustyczne w zakresie hałasu lotniczego wykonano dla:
dwóch okresów prognozy (2029 i 2044 r.);
dwóch pór doby (pora dzienna: 6:00 – 22:00 i nocna: 22:00 – 6:00);
dwóch par wartości dopuszczalnych. Zgodnie z rozporządzenie Ministra Środowiska z 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014 r. poz. 112) w odniesieniu do hałasu lotniczego: LAeqN=45 dB i 50 dB dla pory nocy lub LAeqD=55 dB i 60 dB – w zależności od istniejącego sposobu zagospodarowania terenu;
dwóch scenariuszy kierunku wykonywania operacji lotniczych („wschodni” i „zachodni”) oraz ich obwiedni (tzw. obwiednia scenariuszy – uwzględnia zarówno możliwość startów statków powietrznych w kierunku zachodnim jak i wschodnim oraz możliwość ich lądowania z kierunku wschodniego jak i zachodniego).
Źródło: Raport oceny oddziaływania dla Przedsięwzięcia Budowa Centralnego Portu Komunikacyjnego wraz z urządzeniami i obiektami niezbędnymi do jego funkcjonowania, Tom IV Ocena oddziaływania cz. 2/3, CPK, Warszawa 10.2022.
Bardziej szczegółowe informacje w tym zakresie można znaleźć w ROŚ, Raport oceny oddziaływania dla Przedsięwzięcia Budowa Centralnego Portu Komunikacyjnego wraz z urządzeniami i obiektami niezbędnymi do jego funkcjonowania, Tom IV Ocena oddziaływania cz. 2/3, CPK, Warszawa 10.2022.
Wpływ operacji lotniczych (szczególnie startów jak i podejścia do lądowania) na prognozowany poziom hałasu w gminach i miejscowościach położonych w korytarzach startów i lądowań samolotów na lotnisku CPK przedstawia się następująco:
1) Powiat sochaczewski, w odniesieniu do gminy:
a) Sochaczew (m) – tereny miejskie gminy Sochaczew położne są pomiędzy izolinią LAeqN=45 dB i 50 dB dla pory nocy. Na terenach miasta Sochaczew nie przewiduje się, iż dochodzić będzie do przekroczeń wartości normatywnych wskaźnika oceny hałasu lotniczego dla pory dnia (6:00 – 22:00).
b) Sochaczew (gm) – tereny gminy Sochaczew położne są pomiędzy izolinią LAeqN=45 dB i 50 dB dla pory nocy (22:00 – 6:00) oraz obejmują obszar, gdzie poziom dźwięku przyjmuje wartości LAeqN>50 dB dla oceny pory nocnej. W chwili obecnej na terenie gminy Sochaczew nie zidentyfikowano obiektów podlegających tzw. „szczególnej ochronie akustycznej” podczas nocnej pory, w obszarze objętym izolinią 45 dB i 50 dB. Na terenach gminy Sochaczew przewiduje się, iż może dochodzić do przekroczeń wartości normatywnych wskaźnika oceny dla hałasu lotniczego w porze dnia (6:00 – 22:00) w południowo wschodniej części gminy i w południowej części w porze nocnej, gdzie prognozowany poziom dźwięku w nocy jest wyższy od LAeqN=50 dB.
c) Nowa Sucha – tereny gminy Nowa Sucha położne są częściowo pomiędzy izolinią LAeqN=45 dB i 50 dB dla pory nocy (22:00 – 6:00) oraz obejmują obszar, gdzie poziom dźwięku przyjmuje wartości LAeqN>50 dB dla nocnej pory oceny, jak i obejmują tereny gdzie poziom dźwięku jest wyższy od LAeqD=55dB dla dziennej pory oceny (6:00 – 22:00). Obszarem, gdzie prognozuje się ponadnormatywne oddziaływanie akustyczne hałasu lotniczego dla pory dziennej i nocnej są tylko tereny północno-wschodnie i południowe części gminy. Na terenach gminy Nowa Sucha nie zidentyfikowano żadnego obiektu podlegającego tzw. „szczególnej ochronie akustycznej” podczas nocnej pory oceny.
d) Teresin – tereny gminy Teresin położne są częściowo pomiędzy izolinią LAeqN=45 dB i 50 dB dla pory nocy (22:00 – 6:00) oraz obejmują obszar, gdzie prognozowany poziom dźwięku hałasu lotniczego przyjmuje wartości LAeqN>50 dB dla nocnej pory oceny. Obejmują również tereny, gdzie prognozowany poziom dźwięku jest wyższy niż LAeqD=55dB dla dziennej pory oceny (6:00 – 22:00). Obszarem, gdzie prognozuje się ponadnormatywne oddziaływanie akustyczne hałasu lotniczego dla nocnej i dziennej pory ocen, są częściowo południowo-zachodnie tereny gminy. Na terenach gminy Teresin nie zidentyfikowano żadnego z tzw. „szczególnej ochronie akustycznej” podczas nocnej pory oceny.
2) Powiat warszawski-zachodni, w odniesieniu do gminy:
a) Błonie - tereny gminy Błonie położne są częściowo pomiędzy izolinią LAeqN=45 dB i 50 dB dla pory nocy (22:00 – 6:00) oraz obejmują obszar, gdzie prognozowany poziom dźwięku hałasu lotniczego przyjmuje wartości LAeqN>50 dB dla nocnej pory oceny. Poziom dźwięku wyższy niż LAeqD=55 dB dla dziennej pory oceny (6:00 – 22:00) również obejmuje tereny gminy Błonie. Obszarem, gdzie prognozuje się ponadnormatywne oddziaływanie akustyczne hałasu lotniczego nocnej i dziennej pory ocen są niektóre centralne tereny gminy.
b) Ożarów Mazowiecki – tereny gminy znajdują się poza zasięgiem strefy prognozowanego ponadnormatywnego oddziaływania akustycznego w zakresie hałasu lotniczego podczas dziennej jak i nocnej pory oceny.
3) Powiat żyrardowski, w odniesieniu do gminy:
a) Wiskitki – znaczna cześć gminy Wiskitki znajduje się pod wpływem prognozowanego ponadnormatywnego oddziaływania akustycznego w zakresie hałasu lotniczego dla pory nocy (22:00 – 6:00) i dla pory dnia (6:00 – 22:00). Poza strefą prognozowanego ponadnormatywnego oddziaływania hałasu lotniczego znajduje się centralna oraz południowo – wschodnia część gminy. Na jej terenie nie zidentyfikowano żadnego obiektu podlegającego tzw. „szczególnej ochronie akustycznej” podczas pory nocnej.
b) Żyrardów – tereny gminy Żyrardów znajdują się poza strefami prognozowanego ponadnormatywnego odziaływania hałasu lotniczego dla pory dnia jak i pory nocy. Na terenach gminy Żyrardów nie zidentyfikowano żadnego obiektu podlegającego tzw. „szczególnej ochronie akustycznej” podczas nocnej pory oceny.
c) Radziejowice – tereny gminy Radziejowice znajdują się poza strefami prognozowanego ponadnormatywnego odziaływania hałasu lotniczego dla pory dnia jak i pory nocy. Na terenach gminy Radziejowice nie zidentyfikowano żadnego obiektu podlegającego tzw. „szczególnej ochronie akustycznej” podczas nocnej pory oceny.
4) Powiat grodziski, w odniesieniu do gminy:
a) Baranów – cześć gminy Baranów znajduje się pod wpływem prognozowanego ponadnormatywnego oddziaływania akustycznego w zakresie hałasu lotniczego dla pory nocy (22:00 – 6:00) jak i dla pory dnia (6:00 – 22:00). Poza ponadnormatywnym oddziaływaniem hałasu lotniczego znajduje się fragment północno-zachodni gminy Baranów (tereny graniczące z gminą Teresin) oraz południowy (okolice m. Holendry Baranowskie). Na terenach gminy Baranów nie zidentyfikowano żadnego obiektu podlegającego tzw. „szczególnej ochronie akustycznej” podczas nocnej pory oceny.
b) Jaktorów – większa cześć terenów gminy Jaktorów znajduje się poza zasięgiem strefy prognozowanego ponadnormatywnego oddziaływania akustycznego w zakresie hałasu lotniczego podczas pory nocnej. Tylko niewielki północno - wschodni fragment gminy znajduje się w strefie ponadnormatywnego oddziaływania dla pory dnia i nocy. Na terenach gminy Jaktorów nie zidentyfikowano żadnego obiektu podlegającego tzw. „szczególnej ochronie akustycznej” podczas pory nocnej.
c) Grodzisk Mazowiecki – większa cześć południowych terenów gminy znajduje się poza zasięgiem strefy prognozowanego ponadnormatywnego oddziaływania akustycznego w zakresie hałasu lotniczego podczas nocnej jak i dziennej pory.
d) Milanówek – tereny gminy znajdują się w zasięgu prognozowanego ponadnormatywnego oddziaływania hałasu lotniczego dla pory nocy (22:00 – 6:00), w odniesieniu do poziomów pomiędzy izolinią LAeqN=45 dB i 50 dB. Jedynie niewielki fragment gminy obejmujący m. Chrzanów znajduje się w zasięgu powyżej LAeqN=50dB dla pory nocy. W ciągu dnia nie przewiduje się przekroczeń wartości normatywnych wskaźnika oceny hałasu lotniczego.
e) Podkowa Leśna – tylko niewielki północno - zachodni fragment gminy znajduje się w zasięgu oddziaływania akustycznego powyżej LAeqN=45dB dla pory nocy. Na terenach gminy nie zidentyfikowano żadnego obiektu podlegającego tzw. „szczególnej ochronie akustycznej” podczas nocnej pory oceny. W ciągu dnia nie przewiduje się przekroczeń wartości normatywnych wskaźnika oceny hałasu lotniczego.
5) Powiat pruszkowski, w odniesieniu do gminy:
a) Brwinów – tylko niewielki północno - zachodni fragment gminy znajduje się w zasięgu powyżej LAeqN=50dB dla pory nocy. W ciągu dnia nie przewiduje się przekroczeń wartości normatywnych wskaźnika oceny hałasu lotniczego.
b) Pruszków – niektóre tereny gminy znajdują się w zasięgu prognozowanego ponadnormatywnego oddziaływania hałasu lotniczego dla pory nocy (22:00 – 6:00), w odniesieniu do poziomów pomiędzy izolinią LAeqN=45 dB i 50 dB. W ciągu dnia nie przewiduje się przekroczeń wartości normatywnych wskaźnika oceny hałasu lotniczego.
c) Piastów – tylko niewielki północno – zachodni fragment obszaru gminy znajduje się w zasięgu prognozowanego ponadnormatywnego oddziaływania hałasu lotniczego dla pory nocy (22:00 – 6:00), w odniesieniu do poziomów pomiędzy izolinią LAeqN=45 dB i 50 dB. W ciągu dnia nie przewiduje się przekroczeń wartości normatywnych wskaźnika oceny hałasu lotniczego. Na terenach gminy Piastów nie zidentyfikowano żadnego z obiektów podlegającego tzw. „szczególnej ochronie akustycznej” podczas nocnej pory oceny.
6) Michałowice – tylko niewielki północno – centralny fragment obszaru gminy znajduje się w zasięgu prognozowanego ponadnormatywnego oddziaływania hałasu lotniczego dla pory nocy (22:00 – 6:00), w odniesieniu do poziomów pomiędzy izolinią LAeqN=45 dB i 50 dB. W ciągu dnia nie przewiduje się przekroczeń wartości normatywnych wskaźnika oceny hałasu lotniczego.
7) Powiat skierniewicki, w odniesieniu do gminy:
a) Bolimów – tylko niewielki centralny fragment obszaru gminy znajduje się w zasięgu prognozowanego ponadnormatywnego oddziaływania hałasu lotniczego dla pory nocy (22:00 – 6:00), w odniesieniu do poziomów pomiędzy izolinią LAeqN=45 dB i 50 dB oraz powyżej LAeqN=50dB. W ciągu dnia przewiduje się przekroczenia wartości normatywnych wskaźnika oceny hałasu lotniczego wyłącznie na niewielkim obszarze gminy.
8) Powiat łowicki, w odniesieniu do gminy:
a) Nieborów - tereny gminy znajdują się w zasięgu prognozowanego ponadnormatywnego oddziaływania hałasu lotniczego dla pory nocy (22:00 – 6:00), w odniesieniu do poziomów pomiędzy izolinią LAeqN=45 dB i 50 dB. W ciągu dnia nie przewiduje się przekroczeń wartości normatywnych wskaźnika oceny hałasu lotniczego.
Badania, analizy, a społeczność
Zgodnie z informacją pozyskaną od CPK, w ramach zapoznania mieszkańców z nowymi warunkami hałasowymi, spółka CPK prowadziła warsztaty i spotkania podczas, których informowano o ponadnormatywnym oddziaływaniu lotniska na niektóre obszary gmin i powiatów. Dodatkowo specjalnie przeszkoleni pracownicy CPK (również z zakresu prognozowanego oddziaływania hałasowego lotniska), będący wielokrotnie na terenie przyszłej realizacji inwestycji (tzw. „opiekunowie terenu”) udzielali informacji zainteresowanym w zakresie prognozowanego oddziaływania akustycznego portu, w tym w szczególności hałasu lotniczego.
Według informacji uzyskanych od Starosty Grodziskiego, gminy będące w bliskim otoczeniu CPK pozostają w stałym kontakcie ze spółką. Spotkania informacyjne oraz warsztaty zostały zorganizowane jesienią 2022 roku przed rozpoczęciem konsultacji Planu Generalnego Lotniska, a także w 2023 roku. Przekazano wówczas, że uciążliwości hałasowe wystąpią w gminie Baranów między innymi w miejscowościach Baranów, Stanisławów, Drybus, Nowa i Stara Pułapina, Osiny, Basin, Gole, Murowaniec Cegłów. Niedogodności hałasowe mogą występować również w miejscowościach Izdebno Kościelne, K Stare, Izdebno Nowe, Chrzanów Duży, Kozery i Kozerki należących do gminy Grodzisk Mazowiecki. W mniejszym stopniu uciążliwości hałasowe wywołane bliską lokalizacją lotniska będą dotyczyły jak Jaktorowa, Milanówka i Podkowy Leśnej.
Na terenie planowanego lotniska i w jego najbliższym sąsiedztwie, który obejmie OOU (Obszar Ograniczonego Użytkowania) dominują grunty rolnicze ze stosunkowo słabo rozwiniętą infrastrukturą. Budowa portu zmieni w dużym stopniu strukturę funkcjonalno-przestrzenną tego obszaru, zgodnie z programem rozwoju otoczenia CPK.
Określenie wpływu odziaływania lotniska, w tym uciążliwości związanych z hałasem, na wartość nieruchomości położonych w jego sąsiedztwie, będzie urealnione po jego uruchomieniu.
Szacuje się, że liczba osób zamieszkująca w obszarze ponadnormatywnego oddziaływania Lotniska Chopina to ponad 300 tys. osób.
Dla porównania, rok po planowanym oddaniu lotniska CPK do użytku (2029) liczba ta będzie wynosić ok. 8 tys. osób.
Fakt ten oznacza, że bezwzględnie konieczne działania ochronne takiej liczby mieszkańców będą skuteczniejsze niż w przypadku stołecznego lotniska. Ponadto, przyszłe plany zagospodarowania przestrzennego zainteresowanych gmin mogą już teraz uwzględniać sąsiedztwo lotniska i zawczasu przeciwdziałać występowaniu tego rodzaju problemów.